Celem niniejszego opracowania jest analiza okoliczność faktycznych i ich prawnych implikacji w obszarze legalności sprawowania od 12 stycznia 2024 r. funkcji kierowniczych w powszechnych jednostkach organizacyjnych prokuratury z Prokuratorem Krajowym na czele.
Wstęp
Kiedy 12 stycznia 2024 r. w godzinach wieczornych Minister Sprawiedliwości Prokurator Generalny Adam Bodnar wręczał Prokuratorowi Dariuszowi Barskiemu pismo, z treści którego miało wynikać, iż nie jest on Prokuratorem Krajowym, co więcej nie jest nawet prokuratorem Prokuratury Krajowej, lecz jego status prokuratora w stanie spoczynku pozostaje niezmienny od 2010 r., u jednych ta informacja z pewnością wywołała euforię, u innych niedowierzenie i oburzenie związane z takim, skądinąd spodziewanym, obrotem spraw. Wyrazem tej drugiej reakcji bez wątpienia jest funkcjonujący w Internecie film, którego autorem jest Zastępca Prokuratura Generalnego Robert Hernand.
O ile, po akcji „wejście” do siedziby centrali Telewizji Polskiej w Warszawie, z użyciem przemocy i firm ochroniarskich, spodziewano się podobnego rozwiązania przy ul. Postępu 3, niektórzy łudzili się, iż były rzecznik Praw Obywatelskich, o uznanym autorytecie prawniczym i dydaktycznym, nie pójdzie drogą byłego podpułkownika Urzędu Ochrony Państwa. Okazało się, iż były to nadzieje płonne. Może nie z takim rozmachem, lecz „realizacja” ruszyła. Adma Bodnar przeprowadził ją w towarzystwie swoich najwierniejszych współpracowników, jeszcze z czasów „rzecznikowania” t.j. Dariuszem Kornelukiem i Jarosławem Onyszczukiem prominentnymi członkami stowarzyszenia „Lex Super Omnia”, od wielu lat stanowiącymi nierozłączny „duet kodeński”. W takich okolicznościach symbolicznie zakończyła się „era ziobrystów”, nastała „era bodnarowców”. Winter has come… Gra o tron w pałacu przy Postępu 3 się rozpoczęła.
Jacek Bilewicz – prokurator Prokuratury Okręgowej Warszawa – Praga, delegowany do Ministerstwa Sprawiedliwości na stanowisko radcy generalnego, który jednocześnie „pełnił obowiązki” Prokuratora Krajowego
16 lutego 2022 r. Dariusz Barski, prokurator Prokuratury Krajowej w stanie spoczynku, w oparciu o art. 47 § 1 i 2 ustawy z dnia 28 stycznia 2016 r. – Przepisy wprowadzające ustawę – Prawo o prokuraturze ( Dz. U. z 2016 r. poz 197 z późn. zm) wniósł do Prokuratora Generalnego o przywrócenie do służby czynnej na stanowisku prokuratora Prokuratury Krajowej. Wniosek został uwzględniony i tego samego dnia Prokurator Generalny, decyzją o sygn. 1001-9.1122.754.2022 przywrócił prokuratora Dariusza Barskiego na wnioskowane stanowisko. 18 marca 2022 r. Prezes Rady Ministrów, na podstawie art. 14 § 1 ustawy z dnia 28 stycznia 2016 r. Prawo o prokuraturze powołał Dariusza Barskiego na pierwszego zastępcę Prokuratora Krajowego.
29 grudnia 2023 r. odbyło się posiedzenie Krajowej Rady Prokuratorów przy Prokuratorze Generalnym, którym był już Adam Bodnar. Odbyło się ono z udziałem Dariusza Barskiego, co do którego statusu jako Prokuratora Krajowego Adam Bodnar uprzednio nie zgłaszał zastrzeżeń. W szczególności nie kwestionował wówczas faktu skutecznego przywrócenia 16 lutego 2022 r. Dariusza Barskiego jako prokuratora do stanu czynnego ani nie poinformował go, iż nie może on brać udziału w tym posiedzeniu, gdyż w ocenie Adama Bodnara pozostaje w stanie spoczynku.
https://youtu.be/6PpBaznpA3k?si=v_-VS7Rry3CIF-C_
10 stycznia 2024 r. Prokurator Krajowy Dariusz Barski skierował do Prokuratora Generalnego pismo, w którym poinformował, że od czasu powołania go do pełnienia tej funkcji decyzje w zakresie powoływania na pierwsze stanowisko prokuratorskie podejmował w zastępstwie Prokuratora Generalnego. Prokurator Krajowy zapytał, czy nadal ma dokonywać owych powołań w zastępstwie Adama Bodnara. 11 stycznia 2024 r. Prokurator Generalny, w formie pisemnej, udzielił dalszej zgody Dariuszowi Barskiemu do podejmowania czynności w tym obszarze.
12 stycznia 2024 r. w godzinach rannych Dariusz Barski spotkał się Prokuratorem Generalnym. Podczas spotkania Adam Bodnar zapytał, czy Dariusz Barski może złożyć wniosek o powołanie Pana prokuratora Jacka Bilewicza na stanowisko prokuratora Prokuratury Krajowej (wniosek Prokuratora Krajowego jest warunkiem koniecznym takiego powołania). Pan Minister argumentował swoją prośbę w ten sposób, że Pan prokurator Jacek Bilewicz będzie go reprezentował w działaniach związanych z przystąpieniem do Prokuratury Europejskiej i dobrze by było, aby posiadał tytuł prokuratora Prokuratury Krajowej. Dariusz Barski wyraził na to zgodę, składając, na wyraźną prośbę, jeszcze tego samego dnia przedmiotowy wniosek. Prokurator Generalny zapowiedział nadto, że przybędzie do siedziby Prokuratury Krajowej po godz. 16-tej, celu wizyty jednak nie ujawnił. Około godziny 15.00 do Dariusza Barskiego zadzwoniła pracownica sekretariatu Ministerstwa Sprawiedliwości, która uzyskała potwierdzenie, że stosowny wniosek został wysłany do Ministerstwa. Niespełna półtorej godziny później do siedziby Prokuratury Krajowej przybył Adam Bodnar. Prokurator Generalny wręczył Dariuszowi Barskiemu pismo, z treści którego wynikało, iż uznał bezskuteczność przywrócenia Dariusza Barskiego do czynnej służby jako prokuratora Prokuratury Krajowej 16 lutego 2022 roku. „Ustalił” także, iż z dniem 12.01.2024 r. Dariusz Barski pozostaje prokuratorem w stanie spoczynku. W punkcie IV. swojego pisma Adam Bodnar wskazał, iż na mocy regulacji art. 47 ustawy z dnia 28 stycznia 2016 r. Przepisy wprowadzające – Prawo o prokuraturze (Dz.U. poz. 178 ze zm., dalej: PWPoP) wprowadzono zatem szczególny tryb powrotu grupy prokuratorów pozostających w stanie spoczynku innych niż zdrowotne w sytuacji, gdy obowiązujące regulacje nie dawały podstaw do zastosowania procedury określonej w art. 127 PoP w zw. z art. 74 §1 ustawy z dnia z dnia 27 lipca 2001 r. Prawo o ustroju sądów powszechnych (t.j. Dz.U. z 2023 r., poz. 217 ze zm., dalej: PrUSP). Ze wskazanych przyczyn tryb ten nie może mieć zastosowania do prokuratora Dariusza Barskiego. Miało to wynikać, jak się okazało, z treści trzech opinii prawnych. Pismo wręczone Dariuszowi Barskiemu nie wskazywało żadnego trybu odwoławczego od tej “decyzji”. Nie wskazywało także, jaki jest, w ocenie Adama Bodnara status decyzji Prezesa Rady Ministrów z dnia 18 marca 2022 r. o powołaniu Dariusza Barskiego na pierwszego zastępcę Prokuratora Generalnego. Tego samego dnia Premier Donald Tusk, mimo istnienia w obrocie prawnym w żadnym trybie nie wzruszonej czy uchylonej decyzji Premiera Mateusza Morawieckiego z 18 marca 2022 r., powołał Jacka Bilewicza na stanowisko p.o. Prokuratora Krajowego. Podjęto też działania siłowe wobec Prokuratora Krajowego Dariusza Barskiego – odebrano mu dostęp do budynku Prokuratury Krajowej poprzez odłączenie karty wejściowej, w nieustalony sposób zajęto jego gabinet. Działania te doprowadziły do faktycznego pozbawienia Dariusza Barskiego możliwości wykonywania obowiązków służbowych, były realizowane w celu obejścia nie budzących jakichkolwiek wątpliwości interpretacyjnych obowiązujących przepisów ustawy Prawo o prokuraturze, które w art. 14 par. 1 wprost wskazują, że odwołanie Prokuratora Krajowego może nastąpić za pisemną zgodą Prezydenta Rzeczypospolitej. Prokurator Generalny świadomie nie zdecydował się wystąpić do Prezydenta RP o taką zgodę i świadomie podjął działania, które miały faktycznie pozbawić Dariusza Barskiego urzędu wbrew obowiązującemu prawu. Działania te były realizowane sprzecznie z zasadą legalizmu określoną w art. 7 Konstytucji RP , zobowiązującą organy władzy publicznej do działania na podstawie i w granicach prawa.
Błędność tego toku rozumowania wykazał Sąd Najwyższy w uchwale w 27 września 2024 r. o sygn. I KZP 3/24
https://www.sn.pl/aktualnosci/SitePages/Komunikaty_o_sprawach.aspx?ItemSID=671-b6b3e804-2752-4c7d-bcb4-7586782a1315&ListName=Komunikaty_o_sprawach
oraz Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia 22 listopada 2024 w sprawie SK 13/24 r.
https://trybunal.gov.pl/postepowanie-i-orzeczenia/wyroki/art/ograniczenie-do-dwoch-miesiecy-prawa-prokuratora-w-stanie-spoczynku-do-powrotu-na-swoj-wniosek-do-sluzby-3
W tym miejscu należy cofnąć się do 15 grudnia 2023 r. , kiedy to prokurator Jacek Bilewicz, pełniący służbę w Prokuraturze Okręgowej Warszawa-Praga, mocą decyzji Adama Bodnara, został delegowany do Ministerstwa Sprawiedliwości, gdzie z dniem 18 grudnia 2023 r. objął stanowisko radcy generalnego tegoż ministerstwa. W akcie delegacji Prokurator generalny nie wskazał terminu jej zakończenia (delegacja na czas nieoznaczony).
Warto odnotować, iż Ministerstwo Sprawiedliwości pismem z 25 lutego 2024 r. sygn.. BK-VII.082.52.2004, stanowiącym odpowiedź na wniosek o udzielenie informacji publicznej (interpelację) złożony przez posła Sebastiana Kaletę, a zatem ponad miesiąc od „dekretu” z 12 stycznia 2024 r., przekazało temu posłowi informację o prokuratorach delegowanych do Ministerstwa Sprawiedliwości od 13 grudnia 2023 r. z podaniem dat początku i zakończenia delegacji.
https://www.sejm.gov.pl/sejm10.nsf/InterpelacjaTresc.xsp?key=CZDB7Y
Spośród sześciorga wymienionych tam prokuratorów, wśród których widnieje Jacek Bilewiecz, tylko wobec dwojga z nich wskazano daty zakończenia delegacji. Są to Dariusz Korneluk i Katarzyna Kwiatkowska, których delegacje zakończono 11 lutego 2024 r. Należy w tym miejscu odnotować, iż 13 lutego 2024 r. Prokurator Generalny Adam Bodnar powierzył Dariuszowi Kornelukowi pełnienie funkcji Zastępcy Prokuratora Krajowego (https://www.gov.pl/web/prokuratura-krajowa/dariusz-korneluk-nowym-prokuratorem-krajowym), zaś Katarzyna Kwiatkowska objęła funkcję Dyrektora Departamentu Postępowanie Przygotowawczego. Treść tego pisma nie pozostawia wątpliwości co do faktu, iż 12 stycznia 2024 r. i co najmniej do 25 lutego 2024 r. prokurator Jacek Bilewicz pozostawał w delegacji do Ministerstwa Sprawiedliwości jako radca generalny, zatem nie mógł obejmować jakiegokolwiek stanowiska w Prokuraturze Krajowej, tym bardziej „pełniącego obowiązki Prokuratora Krajowego”.
Mając na uwadze powyższe okoliczności NSP Ad Vocem 12 lipca 2024 r. zwróciło się do Ministerstwa Sprawiedliwości z zapytaniem w trybie dostępu do informacji publicznej o nadesłanie kopii decyzji o oddelegowaniu prok. Jacka Bilewicza do Ministerstwa Sprawiedliwości i odwołaniu z tej delegacji w związku z objęciem stanowiska funkcyjnego w Prokuraturze Krajowej.
Uzyskano odpis decyzji Prokuratora Generalnego z 16 grudnia 2023 r. oraz informację, z której wynikało, iż decyzji o odwołaniu Jacka Bilewicza nie wydano, gdyż Delegacja ta przestała być skuteczna wobec zmiany statusu Pana Jacka Bilewicza jako prokuratora w strukturach prokuratury z prokuratora powszechnej jednostki organizacyjnej prokuratury (który może być delegowany np. do Ministerstwa Sprawiedliwości) na status Prokuratora Krajowego, który nie może być delegowany.( vide odpowiedź).
Ministerstwo Sprawiedliwości
Biuro Komunikacji i Promocji
BK-VII.082.237.2024
Szanowni Państwo,
w odpowiedzi na wniosek z 12 lipca 2024 r. uprzejmie informuję, że delegowanie Pana Jacka Bilewicza – prokuratora Prokuratury Okręgowej Warszawa-Praga w Warszawie do Ministerstwa Sprawiedliwości, zakończyło się z dniem 12 stycznia 2024 r. w momencie powierzenia mu pełnienia obowiązków Prokuratora Krajowego.
Pan Jacek Bilewicz na podstawie decyzji Prokuratora Generalnego z dnia 15 grudnia 2023 r., znak: 1001-9.1122.3093.2023, został delegowany do Ministerstwa Sprawiedliwości od dnia 18 grudnia 2023 r. na czas nieokreślony (kopia w załączeniu).
W okresie od 12 stycznia do 12 marca 2024 roku Pan Jacek Bilewicz wykonywał powierzoną mu funkcję Prokuratora Krajowego, wobec czego nie mógł być delegowany do Ministerstwa Sprawiedliwości. Delegacja ta przestała być skuteczna wobec zmiany statusu Pana Jacka Bilewicza jako prokuratora w strukturach prokuratury z prokuratora powszechnej jednostki organizacyjnej prokuratury (który może być delegowany np. do Ministerstwa Sprawiedliwości) na status Prokuratora Krajowego, który nie może być delegowany.
Z poważaniem…
Poniżej odpowiedź przygotowana w Biurze Prezydialnym Prokuratury Krajowej
Co więcej, decyzja Ministra Sprawiedliwości Prokuratura Generalnego o przyznaniu p.o. PK Jackowi Bilewiczowi dodatku funkcyjnego z tytułu delegowania do MS została wydana…. 15 lutego 2024 r., ze wskazaniem początku wypłat i bez określenia ich zakończenia. Jak wynika z nadesłanych kopii dokumentów, sytuacja innych delegowanych do MS prokuratorów wyglądała całkowicie odmiennie.
Stanowisko zarówno Ministerstwa Sprawiedliwości jak i Prokuratury Krajowej jest zasadne o tyle, kiedy słusznie zauważa, iż Jacek Bilewicz, jako prokurator powszechnej jednostki prokuratury, może być delegowany np. do Ministerstwa Sprawiedliwości. Z uwagi jednak na „status Prokuratora Krajowego” nie może w tym samym czasie wykonywać obowiązków radcy generalnego w Ministerstwie Sprawiedliwości.
Rzecz w tym , iż art. 107 ustawy Prawo o prokuraturze określa wprost tryb odwołania lub ustąpienia prokuratora z delegacji, które to zdarzenie musi wiązać się z wydaniem przez Prokuratora Generalnego stosownej dyspozycji. I tak:
§ 1. Prokurator delegowany na podstawie art. 106 § 1 na czas nieokreślony lub art. 106 § 7
i 7a na okres dłuższy niż rok może być odwołany z delegacji lub z niej ustąpić za 3-miesięcznym uprzedzeniem. Prokurator delegowany na podstawie art. 106 § 7 na okres nie dłuższy niż rok może ustąpić z delegacji za miesięcznym uprzedzeniem.
§ 2. Prokurator Generalny odwołuje prokuratora delegowanego na podstawie art. 106 § 7 i 7a z delegacji przed upływem wyznaczonego terminu, w przypadku:
1) gdy stan zdrowia tego prokuratora uniemożliwia dalsze pełnienie obowiązków
lub sprawowanie funkcji;
2) złożenia wniosku przez uprawniony organ organizacji lub zespołu, o których mowa w art. 106 § 7;
3) gdy dalsza delegacja staje się bezprzedmiotowa;
4) zaistnienia innej niż określone w pkt 1-3 ważnej przyczyny, jeżeli dalsza delegacja tego prokuratora nie gwarantuje należytego wykonywania przez niego powierzonych mu obowiązków lub sprawowania przez niego funkcji.
Należy zatem stwierdzić, iż przepisy prokuratorskiej pragmatyki służbowej
nie przewidują instytucji ustania skuteczności delegacji prokuratora do Ministerstwa Sprawiedliwości z mocy prawa wobec zmiany statusu Pana Jacka Bilewicza jako prokuratora w strukturach prokuratury z prokuratora powszechnej jednostki organizacyjnej prokuratury.
Piotr Turek w swoim Komentarzu do ustawy Prawo o prokuraturze ( Wolters Kluwer Warszawa 2023 s.333-334), pochylając się nad tym zagadnieniem wskazuje, co następuje:
Tak jak delegowanie prokuratora jest co do zasady jednostronną decyzją Prokuratora Generalnego bądź Prokuratora Krajowego, prokuratora regionalnego lub prokuratora okręgowego (art. 106 pr. prok.), tak o odwołaniu z delegacji co do zasady decyduje jednostronnie Prokurator Generalny (art. 107 pr. prok.). Odwołanie prokuratora z delegacji może mieć przy tym dwojaki charakter. Po pierwsze, odwołanie takie może nastąpić w sposób uregulowany ustawowo, na warunkach określonych w art. 107 § 1 i 2 pr. prok., co jednak dotyczy tylko przypadków delegowania do Ministerstwa Sprawiedliwości lub innej jednostki organizacyjnej podległej Ministrowi Sprawiedliwości bądź poza granice państwa. Jest to na dodatek uregulowanie wyłącznie częściowe, gdyż w wypadkach, o których mowa w art. 107 § 2 pr. prok., Prokuratorowi Generalnemu pozostawione jest uznanie co do terminu, w jakim delegowanie ma ulec zakończeniu. Jest mu ponadto pozostawiona całkowita (art. 107 § 1 pr. prok.) albo znaczna (art. 107 § 2 pr. prok.) swoboda w zakresie wskazania przyczyny odwołania. Swoboda ta dotyczy zwłaszcza stwierdzenia bezprzedmiotowości dalszej delegacji i zaistnienia innej niż określone w art. 107 § 2 pkt 1 i 3 pr. prok. ważnej przyczyny, która powoduje, że delegacja tego prokuratora nie gwarantuje należytego wykonywania przez niego powierzonych mu obowiązków lub sprawowania przez niego funkcji (art. 107 § 2 pkt 3 i 4 pr. prok.
W przypadku Jacka Bilewicza, delegowanego do Ministerstwa Sprawiedliwości na czas nieokreślony, wobec zaistnienia okoliczności wskazanej w art. 107 § 3 Prokurator Generalny miał ustawowy obowiązek wydania, najpóźniej 11 stycznia 2024 r., stosownej decyzji o odwołaniu Jacka Bilewicza z delegacji, czego nie uczynił, Delegacja ta, jak się zdaje, trwa do chwili obecnej. Przypomnę, że jak wynikało z pisma MS do posła Sebastiana Kalety, w dniu 26 lutego 2024 r. tylko Dariusz Korneluk i Katarzyna Kwiatkowska nie przebywali już na delegacji.
Co więcej, w każdym przypadku delegowanych do MS prokuratorów, poza Jackiem Bilewiczem, podjęte zostały decyzje o zakończeniu delegacji, zgodnie ze wskazanymi wyżej przepisami ustawy Prawo o prokuraturze. W szczególności wynika to z dokumentów przekazanych Stowarzyszeniu Ad Vocem w ramach dostępu do informacji publicznej.
Podsumowanie
Objecie przez prokuratora Jacka Bilewicza funkcji „p.o. Prokuratora Krajowego” w dniu 12 stycznia 2024 r, w świetle powyższych uwag, było pozbawione podstaw faktycznych i prawnych, zaś wszelkie decyzje kadrowe przez niego podjęte jawią się jako oczywiście nieskuteczne, zarówno odwołania dotychczasowych prokuratorów regionalnych i okręgowych, jak i powołania na te stanowiska nowych osób. Dotyczy to także wniosków o powołanie prokuratorów Prokuratury Krajowej z Dariuszem Kornelukiem na czele, który tym samym nie mógł objąć funkcji Prokuratora Krajowego, zajętej skutecznie przez Dariusza Barskiego. Zastanawia tylko, dlaczego tych oczywistych okoliczności nie dostrzegał niewątpliwie doświadczony w swym fachu ówczesny Dyrektor Biura Kadr PK, ale to już zupełnie inna historia…
Andrzej Golec