Poniżej przedstawiam szczegółową analizę zagadnienia iudex suspectus w świetle art. 41 kpk, rozważenie przypadku prokurator Ewy Wrzosek w kontekście sprawy dwóch wież oraz podstawy prawne i orzecznictwo związane z tą instytucją.
—
1. Pojęcie iudex suspectus
Instytucja iudex suspectus (dosłownie: „podejrzany sędzia/prokurator”) stanowi zabezpieczenie zasadą bezstronności organu prowadzącego postępowanie. Zasadą tą jest to, iż osoba, której okoliczności faktyczne lub prawne mogą budzić uzasadnione wątpliwości co do jej bezstronności, powinna być wyłączona z dalszego prowadzenia sprawy. Ma to na celu ochronę praw stron oraz zapewnienie rzetelności postępowania karnego.
—
2. Okoliczności uzasadniające stwierdzenie iudex suspectus wg art. 41 kpk
Art. 41 kpk przewiduje, że:
Bezstronność: Jeżeli istnieją przesłanki wskazujące, że osoba sprawująca funkcję organu orzekającego lub prowadzącego postępowanie posiada osobiste, rodzinne, ekonomiczne lub społeczne interesy, które mogą wpłynąć na jej ocenę sprawy, powinna nastąpić jej dyskwalifikacja.
Wyrażenie opinii lub stanowisk: Jeżeli organ, jeszcze przed wszczęciem postępowania lub w jego toku, wyraził opinię lub zajął stanowisko mogące sugerować stronniczość, taka sytuacja może wskazywać na iudex suspectus.
Udział w pokrewnych sprawach: Jeżeli dana osoba uczestniczyła już w innych postępowaniach lub miała styczność z okolicznościami sprawy w sposób mogący budzić zarzuty o tendencyjność, należy rozważyć jej wyłączenie.
Przykłady okoliczności mogą obejmować:
Stosunki rodzinne lub przyjacielskie z jedną ze stron postępowania.
Interesy majątkowe lub zawodowe, które mogą być związane z przedmiotem postępowania.
Publiczne deklaracje czy wcześniejsze działania, które jednoznacznie wskazują na określoną perspektywę, niezależną od faktów sprawy.
—
3. Analiza przypadku prokurator Ewy Wrzosek i sprawy dwóch wież
3.1. Sytuacja faktyczna
W przypadku, który dotyczy prokurator Ewy Wrzosek prowadzącej postępowanie dotyczące sprawy dotyczącej tzw. „dwóch wież”, należy zbadać, czy występują przesłanki stwarzające ryzyko braku bezstronności. Należy przy tym zwrócić uwagę na następujące aspekty:
Ewentualne powiązania osobiste lub zawodowe z którymkolwiek z uczestników postępowania.
Poprzednie wypowiedzi lub działania mające charakter publiczny, które mogłyby sugerować stronnicze stanowisko w stosunku do jednego z podmiotów postępowania.
Konflikt interesów – czy istnieje jakikolwiek interes, który mógłby wpłynąć na niezależne i obiektywne podejście do sprawy.
3.2. Ocena w świetle art. 41 kpk
Zgodnie z art. 41 kpk, gdyby okazało się, że u prokurator Wrzosek występują okoliczności – niezależnie czy natury emocjonalnej, materialnej czy ideologicznej – mogące rodzić uzasadnione wątpliwości co do jej bezstronności, powinna ona wycofać się z prowadzenia sprawy. Ocena ta powinna być dokonana już na etapie wstępnego badania okoliczności sprawy, a także w toku postępowania, jeżeli nowe fakty lub okoliczności wyjdą na jaw.
3.3. Przykładowa sytuacja w rozważanym przypadku
Przykładowo:
Jeśli prokurator Wrzosek wcześniej w mediach lub na posiedzeniach publicznych zajmowała stanowisko, które jednoznacznie wskazuje na jej zaangażowanie ideologiczne lub emocjonalne w sprawę „dwóch wież”, taki fakt mógłby budzić wątpliwości co do jej zdolności do obiektywnej oceny dowodów.
Analogicznie, jeżeli istnieją dowody na powiązania rodzinne lub bliskie kontakty z osobami zaangażowanymi w jeden z aspektów sprawy (np. właścicielami lub zarządzającymi wieżami), mogłoby to stanowić podstawę do stwierdzenia iudex suspectus.
W obu takich sytuacjach, mając na względzie nadrzędną zasadę rzetelności postępowania karnego oraz prawo stron do bezstronnego rozpatrzenia sprawy, prokurator Wrzosek powinna rozważyć wyłączenie siebie z prowadzenia sprawy, przekazując ją innemu, niezależnemu organowi.
—
4. Podstawy prawne i orzecznictwo
4.1. Podstawy prawne
Kodeks postępowania karnego (kpk):
Art. 41 kpk stanowi podstawę do wyłączenia organu prowadzącego postępowanie, jeżeli występują przesłanki naruszające zasadę bezstronności.
Kodeks etyki prokuratorskiej:
Oprócz przepisów proceduralnych, normy etyki zawodowej prokuratury również wymagają zachowania bezstronności i obiektywizmu przy prowadzeniu postępowań.
4.2. Orzecznictwo
W orzecznictwie polskich sądów pojawiały się liczne rozstrzygnięcia dotyczące wyłączenia organów postępowania w sytuacjach budzących wątpliwości co do ich bezstronności. Wśród najważniejszych stanowisk można przytoczyć:
Wyroki Sądu Najwyższego, w których podkreślano konieczność zachowania obiektywizmu przez organy ścigania, a także precyzyjnie określano przesłanki wyłączenia organu sprawującego nadzór nad postępowaniem.
Orzecznictwo Sądu Apelacyjnego, gdzie w kilku sprawach analizowano, że nawet pozornie odległe lub subiektywne względy mogą stanowić podstawę do stwierdzenia iudex suspectus, jeżeli mogą wpłynąć na wynik sprawy lub budzić uzasadnione wątpliwości wśród stron postępowania.
Choć konkretne sygnatury wyroków mogą być przedmiotem szczegółowej analizy, zasada wynikająca z powyższego orzecznictwa jest jednoznaczna: jeżeli istnieje choćby uzasadnione podejrzenie co do bezstronności osoby prowadzącej postępowanie, należy uczynić kroki ku jej wyłączeniu. Taka interpretacja została potwierdzona między innymi w orzecznictwie, w którym sądy podkreślały, że kwestia jawności i przejrzystości postępowania karnego wymaga rygorystycznego stosowania norm wyłączenia.
—
5. Wnioski – Czy prokurator Ewa Wrzosek powinna kontynuować prowadzenie sprawy?
Podsumowując:
Jeśli wobec prokurator Ewy Wrzosek istnieją dowody lub przesłanki (np. osobiste powiązania, wcześniejsze wypowiedzi czy inne okoliczności) mogące budzić uzasadnione wątpliwości co do jej bezstronności w sprawie „dwóch wież”, zgodnie z art. 41 kpk oraz zasadami etyki zawodowej, powinna ona wyłączyć się z dalszego prowadzenia tej sprawy.
Decyzja o wyłączeniu nie ma charakteru czysto formalnego – ma na celu zabezpieczenie praw stron postępowania, utrzymanie zaufania publicznego do wymiaru sprawiedliwości oraz zapewnienie, że orzeczenia wydawane są przez organ wolny od wszelkich uprzedzeń.
Odnosząc się do orzecznictwa, można wskazać, że sądy w podobnych sytuacjach konsekwentnie stosowały zasadę dyskwalifikacji organu postępowania, gdy pojawiały się realne przesłanki naruszające zasadę bezstronności.
Ostatecznie, jeżeli badanie okoliczności wskazuje na istnienie przesłanek iudex suspectus, prokurator Wrzosek powinna niezwłocznie rozważyć wyłączenie siebie z postępowania i przekazanie sprawy innemu, niezależnemu prokuratorowi. Takie działanie byłoby zgodne zarówno z literą przepisów art. 41 kpk, jak i z zasadami współczesnego orzecznictwa, które wyraźnie chroni prawo do bezstronnego rozpoznania sprawy.
—
Podsumowanie
Art. 41 kpk stanowi, że każdy organ prowadzący postępowanie powinien być wolny od przesłanek mogących budzić wątpliwości co do jego bezstronności.
Iudex suspectus występuje wtedy, gdy istnieją powiązania osobiste, materialne lub ideologiczne, które mogą wpłynąć na prowadzenie sprawy.
W przypadku prokurator Ewy Wrzosek, jeżeli ujawnią się przesłanki (np. powiązania czy publiczne wypowiedzi) wskazujące na naruszenie obiektywizmu w sprawie dotyczącej „dwóch wież”, należałoby uznać, że występuje iudex suspectus.
Orzecznictwo i kodeks etyki prokuratorskiej potwierdzają potrzebę wyłączenia organu w takich sytuacjach, aby zapewnić rzetelność postępowania karnego.
W praktyce, decyzja o wyłączeniu powinna być poprzedzona dokładnym i obiektywnym ustaleniem okoliczności, przy czym nadrzędną zasadą musi być ochrona praw stron postępowania oraz utrzymanie zaufania do wymiaru sprawiedliwości.
—
Mam nadzieję, że powyższa analiza stanowi wyczerpujące omówienie zagadnienia iudex suspectus w kontekście art. 41 kpk, a także sytuacji prokurator Ewy Wrzosek. W razie potrzeby dalszych doprecyzowań lub odniesień do konkretnych orzeczeń, warto sięgnąć po komentarze do kpk oraz wybory sądowe dostępne w literaturze fachowej.