W obecnym stanie prawnym i społeczno-gospodarczym dalsze utrzymywanie niskiego poziomu wynagrodzeń asystentów prokuratora staje się nie tylko wyrazem systemowej niesprawiedliwości, ale również realnym zagrożeniem dla stabilności i efektywności działania prokuratury jako instytucji konstytucyjnie chroniącej porządek prawny (art. 2 i art. 7 Konstytucji RP).
Zgodnie z Komunikatem Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego z dnia 11 lutego 2025 r. (Monitor Polski 2025 poz. 125), przeciętne wynagrodzenie w gospodarce narodowej w 2024 r. wyniosło 8 181,72 zł brutto. Tymczasem dolna granica widełek wynagrodzenia zasadniczego asystenta prokuratora, ustalona na podstawie obowiązującego rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 24 maja 2025 r., wynosi zaledwie 6 500 zł brutto. Oznacza to, że osoby wykonujące kluczowe czynności w postępowaniu karnym zarabiają poniżej przeciętnej krajowej, co jest nie tylko demotywujące, lecz wręcz uwłaczające randze i istocie tej funkcji w strukturze prokuratury.
Wypada podkreślić, że zawód asystenta prokuratora wymaga ukończenia jednolitych studiów magisterskich, a także dysponowania zaawansowaną wiedzą z zakresu prawa karnego, procesowego, gospodarczego, administracyjnego i cywilnego. Zgodnie z art. 175 § 2 ustawy z dnia 28 stycznia 2016 r. – Prawo o prokuraturze (Dz.U. z 2024 r. poz. 390), asystenci nie tylko przygotowują projekty decyzji procesowych, lecz również wykonują czynności ściśle związane z prowadzeniem postępowań przygotowawczych – m.in. przesłuchania, przeszukania, oględziny, eksperymenty procesowe, zatrzymania rzeczy, przygotowywanie środków zaskarżenia i analiz prawnych. Są bezpośrednim zapleczem merytorycznym dla prokuratora, a ich wkład przekłada się na sprawność całego wymiaru sprawiedliwości.
Niski poziom wynagrodzeń, niewspółmierny do kwalifikacji, odpowiedzialności i obciążenia pracą, prowadzi do zjawiska masowych odejść do innych zawodów prawniczych – w tym do sądów, gdzie asystenci sędziów otrzymali w 2025 r. gwarantowaną stawkę nie niższą niż 7 500 zł brutto, a więc o 1 000 zł wyższą niż w prokuraturze – pomimo porównywalnego zakresu obowiązków.
Zestawienie to pokazuje wyraźną dyskryminację płacową w obrębie zawodów prawniczych zatrudnionych w strukturach państwowych, co godzi w konstytucyjne zasady równości wobec prawa (art. 32 Konstytucji RP), sprawiedliwości społecznej (art. 2 Konstytucji RP), a także w zasadę spójności i jednolitości służby publicznej.
Należy zaznaczyć, iż jest to odejście od wcześniejszej jednolitości w wynagrodzenia asystentów prokuratora i asystentów sędziego adekwatnego jednolitego do wynagrodzeni sędziego i prokuratora.
Warto zaznaczyć, że w systemach prawnych innych państw Unii Europejskiej stanowiska wspomagające organy ścigania cieszą się wysokim prestiżem i proporcjonalnym do ich zadań wynagrodzeniem. Przykładowo, osoby pełniące funkcje pomocnicze w strukturach prokuratury w Niemczech czy Francji uzyskują wynagrodzenia zbliżone do średniego wynagrodzenia w zawodach prawniczych, co pozwala na trwałą stabilność kadrową i profesjonalizację tej grupy zawodowej, a w przeliczeniu na Polską walutę wynosi ponad 13 tys złotych.
Podkreślić należy również, że aktualny system widełkowy, w którym brak jest jednoznacznych kryteriów ustalania wysokości wynagrodzenia w ramach rozpiętości (np. poziomu doświadczenia, obciążenia referatem, jakości pracy), skutkuje powszechną praktyką przyznawania najniższych możliwych stawek, co dodatkowo pogłębia problem niedoszacowania tej grupy zawodowej.
Z tych względów niezbędne jest:
- Niezwłoczne podwyższenie zarówno dolnej, jak i górnej granicy wynagrodzenia zasadniczego – tak, aby dolna stawka nie była niższa niż średnia krajowa w gospodarce narodowej (tj. co najmniej 8 500 zł brutto), a górna uwzględniała specjalistyczny charakter pracy i wynosiła co najmniej 12 000–14 000 zł brutto.
- Wprowadzenie mnożnikowego systemu wynagrodzeń powiązanego z wynagrodzeniem zasadniczym prokuratorów rejonowych – przykładowo: 60% dla asystenta i 65% dla starszego asystenta, co pozwoli na stabilność systemową i powiązanie wynagrodzenia z realiami funkcjonowania prokuratury.
- Zrównanie wynagrodzeń z asystentami sędziego, co wyeliminuje dysproporcje płacowe przy wykonywaniu zbliżonych czynności merytorycznych w obrębie tego samego sektora publicznego.
- Ujęcie podwyżek w przyszłorocznym projekcie ustawy budżetowej, jako elementu modernizacji i odbudowy kadrowej prokuratury, która cierpi na rosnące braki kadrowe i przeciążenie jednostek.
Mając powyższe na uwadze, uprzejmie proszę o wnikliwe rozważenie przedstawionych postulatów oraz objęcie asystentów prokuratora należną im troską i uwagą. Wyrównanie poziomu wynagrodzeń względem innych grup zawodowych wykonujących zbliżone zadania w strukturach państwowych – w szczególności wobec asystentów sędziów – będzie wyrazem elementarnej sprawiedliwości, a także dowodem na szacunek Państwa dla profesjonalizmu, odpowiedzialności i zaangażowania, jakie każdego dnia wkładamy w realizację zadań na rzecz ochrony interesu publicznego i praworządności.
Nadmienić należy również, iż praktyka organizowania przez niektóre jednostki prokuratury tzw. „dyżurów procesowych” lub „dyżurów technicznych” dla asystentów prokuratora, urzędników i innych pracowników administracyjnych – w szczególności poza godzinami urzędowania, w godzinach nocnych oraz w dniach ustawowo wolnych od pracy – stanowi rażące naruszenie przepisów prawa pracy oraz ustawy – Prawo o prokuraturze. Zgodnie z art. 129 § 1 Kodeksu pracy, czas pracy nie może przekraczać 8 godzin na dobę i przeciętnie 40 godzin tygodniowo w przyjętym okresie rozliczeniowym. Jakiekolwiek zobowiązywanie pracownika do świadczenia pracy poza tymi ramami – bez formalnego wprowadzenia systemu dyżurów przewidzianego w art. 151^5 Kodeksu pracy – wymaga nadzwyczajnych podstaw, pisemnego polecenia służbowego oraz odpowiedniej rekompensaty pieniężnej bądź czasu wolnego, zgodnie z art. 151^1 § 1–3 Kodeksu pracy. Tymczasem w praktyce dochodzi do sytuacji, w której od osób niebędących prokuratorami wymaga się gotowości do świadczenia pracy poza normalnymi godzinami – bez uprzedniego uzgodnienia, bez rekompensaty i bez jakiejkolwiek podstawy prawnej. Należy z całą mocą podkreślić, że za pracę lub gotowość do pracy poza normatywnym czasem pracy przysługuje wynagrodzenie oraz dodatki za nadgodziny lub dyżur, a brak takiego ekwiwalentu stanowi naruszenie art. 80 i 94 pkt 5 Kodeksu pracy. Dodatkowo, zgodnie z art. 42 ustawy – Prawo o prokuraturze, asystent prokuratora nie może być wykorzystywany do czynności nieobjętych jego zakresem obowiązków i przypisanych ustawowo kompetencjom prokuratora, a organizowanie odgórnych grafików dyżurów wykracza poza ramy ustawowego zatrudnienia. Tego typu praktyki stanowią de facto bezprawne rozszerzenie zakresu obowiązków oraz bezpodstawne zobowiązanie do dyspozycyjności bez jakiejkolwiek podstawy materialnoprawnej, co wypełnia znamiona naruszenia dóbr osobistych pracownika oraz prawa do odpoczynku (art. 66 ust. 2 Konstytucji RP, art. 24 Kodeksu cywilnego w związku z art. 300 Kodeksu pracy). Wzywamy zatem do natychmiastowego wstrzymania tej praktyki oraz do jednoznacznego uregulowania statusu asystentów i pracowników wspomagających w jednostkach prokuratury, z pełnym poszanowaniem przepisów prawa pracy oraz zasad wynagradzania za pracę faktycznie wykonaną.Również proszę Państwa o wskazanie co moglibyśmy jako asystenci prokuratora zrobić, aby nasz głos był słyszalny. Asystent Prokuratora