W okresie II Wojny Światowej polscy prokuratorzy, jako przedstawiciele inteligencji i elity państwowej, byli systematycznie prześladowani zarówno przez okupantów niemieckich, jak i sowieckich. Stanowili część szerszej grupy polskich intelektualistów, urzędników i oficerów rezerwy, których bezwzględnie eliminowano, aby osłabić opór społeczeństwa polskiego i ułatwić germanizację oraz sowietyzację terenów okupowanych.
Spośród 442 prokuratorów pełniących swoją służbę w 1937 r. aż 76 poniosło śmierć podczas okupacji, w większości jako ofiary zbrodni sowieckiej w Katyniu, Miednoje i Charkowie oraz niemieckich obozów koncentracyjnych (Prokuratura Krajowa, Historia polskiej prokuratury w latach 1918 – 1945, dostęp 1.09.25r.,https://www.gov.pl/web/prokuratura-krajowa/historia-polskiej-prokuratury-w-latach-1918–1945). Ich losy obejmowały aresztowania, umieszczenie w obozach koncentracyjnych, więzieniach, deportacje oraz egzekucje.
Poniżej przedstawiamy kilka przykładów bestialskiego traktowania polskich prokuratorów przez niemieckich i rosyjskich agresorów:
Prokurator Włodzimierz Ostaszewski
Prokurator Sądu Okręgowego w Warszawie, został aresztowany przez Niemców w ramach Intelligenzaktion w 1939 r. Trafił do więzienia Gestapo na Pawiaku, gdzie był przesłuchiwany i torturowany. W 1940 r. przewieziono wymienionego do obozu koncentracyjnego Auschwitz, gdzie zginął w 1941 r. z powodu wycieńczenia i chorób wywołanych nieludzkimi warunkami obozowymi. Jego nazwisko figuruje w dokumentach IPN dotyczących ofiar niemieckich represji.
Prokurator Stefan Kopeć
Pochodzący ze Lwowa, major rezerwy Wojska Polskiego. Po wkroczeniu Sowietów we wrześniu 1939 r. został aresztowany przez NKWD jako oficer rezerwy. Trafił do obozu jenieckiego w Starobielsku. Zamordowano go w 1940 r. w Charkowie, w ramach zbrodni katyńskiej strzałem w tył głowy. Jego szczątki odnaleziono w masowych grobach w Piatichatkach pod Charkowem. Był jednym spośród 111 adwokatów i prokuratorów udokumentowanych jako ofiary Katynia.
Prokurator Mieczysław Kozłowski
Prokurator Sądu Okręgowego w Wilnie. Został aresztowany przez NKWD w październiku 1939 r. w ramach akcji przeciwko polskiej inteligencji na Kresach. Osadzono go w więzieniu w Wilnie, a następnie deportowano do obozu w Kozielsku. Został zamordowany w Katyniu, w kwietniu 1940 r. przez NKWD. Jego nazwisko znajduje się na listach katyńskich, potwierdzonych przez ekshumacje w 1943 r. i późniejsze badania IPN.
Prokurator Janusz Witkowski
Prokurator z Krakowa, aresztowany przez Niemców w 1940 r. w ramach Akcji AB, skierowanej przeciwko polskiej elicie intelektualnej. Początkowo osadzono go w więzieniu Montelupich w Krakowie, a następnie wywieziono do obozu koncentracyjnego Dachau. Zginął w 1942 r. podczas eksperymentów medycznych przeprowadzanych na ludziach przez nazistowskich lekarzy. Jego los udokumentowano w archiwach obozu Dachau.
Prokurator Tadeusz Malinowski
Prokurator z Poznania, aresztowany przez Niemców w listopadzie 1939 r. w ramach Intelligenzaktion Pommern. Został rozstrzelany w masowej egzekucji w Piaśnicy, jednym z głównych miejsc eksterminacji na Pomorzu, gdzie zamordowano ok. 12 000 osób. Jego nazwisko znajduje się na listach proskrypcyjnych Sonderfahndungsbuch Polen.
Dramatyczne losy wskazanych powyżej polskich bohaterów, spisane na kartach dokumentów z archiwów IPN, list katyńskich oraz obozów koncentracyjnych, odzwierciedlają tragiczne dzieje polskich prokuratorów, którzy padli ofiarami zbrodniczych akcji eksterminacyjnych przeprowadzonych przez Niemców i Rosjan.
Niestety, źródła historyczne często nie podają pełnych list imiennych, bądź wykazów profesji, co ogranicza możliwości szczegółowego określania skali zbrodni popełnionej na polskich prokuraturach. Wobec tego część spośród nich zapewne pozostaje milczącymi świadkami mordu dokonanego na Narodzie Polskim w okresie II Wojny Światowej!
Cześć i Chwała Bohaterom!