Jako prokuratorzy zrzeszeni w Niezależnym Stowarzyszeniu Prokuratorów „Ad Vocem”, które od lat broni zasad niezależności i apolityczności prokuratury, z satysfakcją przyjęliśmy orzeczenie Trybunału Stanu z 18 września 2025 r. o sygn. TS 1-25. Dokument ten, wraz z uzasadnieniem, stanowi nie tylko formalne umorzenie postępowania, ale przede wszystkim zawiera kluczowe stanowisko w sprawie legalności obsady najwyższych stanowisk w Prokuraturze Krajowej, a w konsekwencji i w jednostkach podległych. Orzeczenie, wydane w składzie obejmującym sędziów Piotra Andrzejewskiego (przewodniczącego), Józefa Zycha i Piotr Saka, kategorycznie potwierdza, że Dariusz Barski pozostaje legalnym Prokuratorem Krajowym, powołanym w dniu 18 marca 2022 r. z zachowaniem wymaganych procedur, w tym opinii Prezydenta RP. Jednocześnie podważa ono legalność działań byłego Ministra Sprawiedliwości -Prokuratora Generalnego Adama Bodnara z dnia 12 stycznia 2024 r., które de facto odwołały prokuratora Dariusza Barskiego bez zgody Prezydenta, naruszając art. 14 § 1 Prawa o prokuraturze, art. 7 (zasadę legalizmu) oraz art. 2 Konstytucji RP (zasadę państwa prawnego). Stanowisko Trybunału implikuje szeroki zakres nieważności aktów wydanych przez osoby nieuprawnione, podkreślając status legalnego Prokuratora Krajowego Dariusza Barskiego i opowiadając się za przywróceniem stabilności w prokuraturze.
1. Wpływ na ważność decyzji kadrowych w prokuraturze.
Orzeczenie ma zdecydowanie krytyczny wydźwięk wobec decyzji kadrowych wydanych po 12 stycznia 2024 r. Trybunał stwierdza, że próby obsadzenia stanowiska Prokuratora Krajowego przez ówczesnego Ministra Sprawiedliwości Adama Bodnara były „sprzeczne z prawem”, albowiem ustawa Prawo o prokuraturze nie przewiduje instytucji „p.o. Prokuratora Krajowego”, do tego obsadzanej bez współdziałania Prezesa Rady Ministrów i Prezydenta RP. w kluczowym fragmencie uzasadnienia trafnie podkreślono, iż „działania Prokuratora Generalnego Adama Bodnara […] podważyły legalność kolejnych decyzji kadrowych, w tym powołania Dariusza Makowskiego [Naczelnika Wydziału Spraw Wewnętrznych]”.
W konsekwencji:
- Nieważne są wszystkie nominacje, awanse, przeniesienia i odwołania wydane przez prokuratorów Bilewicza oraz Korneluka, co pozostaje szczególnie istotne dla setek prokuratorów delegowanych, jak też funkcyjnych w jednostkach wszystkich szczebli.
- Legalne pozostają decyzje legalnego Prokuratora Krajowego Barskiego sprzed 2024 r., co pozwala na szybką korektę, w szczególności poprzez wznowienie procedur kadrowych pod jego kierownictwem.
- Przywraca to zasadę merytorycznego doboru kadr, wolnego od politycznych nominacji i przyczynia się do ograniczenia chaosu w jednostkach terenowych.
2. Wpływ na ważność decyzji finansowych w prokuraturze.
Podkreślenia wymaga szeroki zakres nieważności decyzji finansowych, wynikający z nielegalnego statusu „p.o. Prokuratora Krajowego” oraz neo-Prokuratora Krajowego. Orzeczenie, odwołując się do orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego z 22 listopada 2024 r., sygn. SK 13/24, podważa podstawy prawne alokacji budżetowych. Uzasadnienie wskazuje, że wydane przez osobę nieuprawnioną akty prawne, w tym te o charakterze finansowym, nie wywołują skutków prawnych. W rezultacie otwarta pozostaje przy tym kwestia zakresu aktywności na tym polu służb odpowiedzialnych za kontrolę przestrzegania dyscypliny finansów publicznych, w tym KAS oraz CBA, a nadto reprezentującej interes Skarbu Państwa Prokuratorii Generalnej, czy kontrolerów NIK.
W praktyce:
- Nieważne mogą być kontrakty na budowę oraz remonty siedzib, dostawy sprzętu, wynagrodzenia dla nielegalnie powołanych, w tym podającego się za naczelnika Wydziału Spraw Wewnętrznych Prokuratury Krajowej Makowskiego, czy budżetowe przesunięcia na ministerialne „reformy”, w tym fundusze na nowe struktury, w tym zespoły śledcze.
- Konieczna będzie weryfikacja operacji finansowych przez legalnego Prokuratora Krajowego. Może on wówczas podważyć te decyzje i zainicjować audyt, co zapobiegnie dalszemu marnotrawstwu środków publicznych.
- Orzeczenie stanowi ważny krok w kierunku stabilizacji finansów prokuratury, umożliwiając skupienie się legalnego kierownictwa instytucji na najważniejszych zadaniach, bez ryzyka sporów sądowych o niegospodarność.
3. Wpływ na bieżącą pracę śledczą w prokuraturze
Orzeczenie nie paraliżuje bieżącej pracy prokuratury, jednakże wymaga korekty w obrębie bieżącej pracy śledczej. Trybunał zaznacza, że „brak merytorycznej uchwały uniemożliwił ocenę, lecz nie podważa per se aktów procesowych”, ale implikuje zarazem nieważność tych wydanych bez legalnego zwierzchnictwa.
Konsekwencje:
- Otwarta staje się droga do kwestionowania decyzji procesowych, w tym umorzeń, czy aktów oskarżenia wydanych pod kierunkiem prokuratorów bezpodstawnie uzurpujących sobie funkcję Prokuratora Krajowego, tj. Bilewicza i Korneluka, zwłaszcza w sprawach o wyraźnym zabarwieniu politycznym.
- Legalna kontynuacja, jednak wyłącznie pod kierownictwem legalnego Prokuratora Krajowego Dariusza Barskiego. Wymieniony może przejąć nadzór, wznowić umorzone sprawy i zapewnić ciągłość.
- Dla referentów śledztw to sygnał do ostrożności oraz wezwanie do natychmiastowego raportowania wadliwych decyzji procesowych legalnym zwierzchnikom, by uniknąć masowych uniewinnień z powodu braków formalnych.
4. Wpływ na relacje z innymi organami władzy publicznej w Polsce.
Orzeczenie Trybunału Stanu stanowi znaczące wzmocnienie pozycji legalnego Prokuratora Krajowego w relacjach wewnętrznych, albowiem potwierdza jego prymat na gruncie prawidłowego funkcjonowania wymiaru sprawiedliwości. Uzasadnienie obejmuje bezpośrednią krytykę pominięcia roli Prezydenta RP, co naruszyło zasadę współdziałania władz.
Implikacje:
- Poprawa współpracy z sądami, policją i CBA może nastąpić wyłącznie przez przywrócenie legalnego kierownictwa prokuratury wszystkich szczebli. Decyzje Prokuratora Krajowego Dariusza Barskiego zyskują wskutek przedmiotowego orzeczenia pełną legitymację, umożliwiając sprawne współdziałanie bez sporów kompetencyjnych.
- Orzeczenie pogłębia konflikt z rządem, wobec faktu, że Prokurator Generalny może kwestionować orzeczenie. Jednakże Trybunał podkreśla oczywiste wady takiej linii polityki w przedmiotowym obszarze, co otwiera pole do działania pod auspicjami Prezydenta.
- Przywraca legalną hierarchię, minimalizując ryzyka blokad, które mogą wystąpić m.in. w zakresie przekazywania akt poszczególnych spraw.
5. Wpływ na relacje z reprezentantami organizacji międzynarodowych.
Orzeczenie pozytywnie stabilizuje relacje z organizacjami międzynarodowymi, potwierdzając ciągłość pełnienia funkcji przez legalnego Prokuratora Krajowego Dariusza Barskiego i podważając „tymczasowe” nominacje dokonane przez byłego Ministra Sprawiedliwości Adama Bodnara. Naruszenie zasady legalizmu, wskutek uzurpacji stanowisk kierowniczych w jednostkach wszystkich szczebli, podważa wiarygodność Polski na arenie międzynarodowej”.
W szczegółach:
- Legalne decyzje Prokuratora Krajowego Dariusza Barskiego, w szczególności na gruncie współpracy z Eurojustem czy Europolem pozostają wiążące. Natomiast te z okresu uzurpowania funkcji przez Bilewicza i Korneluka są nieważne, co wymaga renegocjacji.
- Szansę na odbudowę zaufania w relacjach międzynarodowych posiada wyłącznie legalny Prokurator Krajowy Dariusz Barski. Wyłącznie wymieniony może wznowić dialog z partnerami zagranicznymi, podkreślając niezależność prokuratury oraz oczyszczając instytucję z zarzutów o upolitycznienie.
- Rodzi to ryzyko opóźnienia oraz początkowego obniżenia efektywności w bieżących sprawach transgranicznych, ale w perspektywie długoterminowej przyczynia się do wzmocnienia pozycji Polski.
Przedmiotowe orzeczenie Trybunału Stanu stanowi kamień milowy w obronie niezależności prokuratury. Potwierdza prymat prawa nad polityką, uznając Dariusza Barskiego za jedynego legalnego Prokuratora Krajowego. Jego wpływ na krajowy system prawno-ustrojowy jest jednoznacznie restytucyjny. Unieważnia ono bowiem chaos kadrowy i finansowy powstały wskutek decyzji byłego Ministra Sprawiedliwości Bodnara. Może przyczynić się do stabilizacji śledztw i relacji zewnętrznych, przywracając społeczne zaufanie do prokuratury. Najwyższy już czas na umożliwienie legalnemu Prokuratorowi Krajowemu Dariuszowi Barskiemu pełnienia jego funkcji, jak też na natychmiastowy audyt i korekty, czy konwalidowanie wadliwych decyzji, przez wzgląd na szacunek dla zapadłego orzeczenia. Tylko w ten sposób prokuratura odzyska godność, a Polska – państwo prawne.